Er is een korte tijd geweest dat ik voor mezelf een taak weggelegd zag om andere wereldburgers te voorzien van adequate, objectieve, weloverwogen, informerende en vaak uitgebreide beoordelingen van objecten, projecten en heel soms subjecten die daaraan verbonden waren. Ik meende oprecht dat ik een bijdrage leverde aan het samenspel van allerlei factoren en actoren op deze aarde. Weliswaar uiterst gering, maar iets is meer dan niets, dat was de gedachte. En samen staan we sterk, die ook natuurlijk. Door mij kon een deel van de aardse bevolking een betere koers uitzetten, gevaren ontwijken, teleurstellingen uit de weg gaan, geldverspilling voorkomen. Heel lang heeft deze dwaasheid niet geduurd. Gedurende het proces waarin ik mij inzette voor het grotere geheel werd ik almaar aangezet tot het leveren van meer kritische of lovende woorden. Ik kreeg punten, steeds meer, en op de een of andere manier liet ik mij opjutten door nog meer punten die mij in het voortuitzicht werden gesteld. Het adrenalinegehalte steeg af en toe tot gevaarlijke hoogten. Het was als zitten op een kruk achter de lange arm van een fruitautomaat, ergens hoop je op de ultieme uitbetaling. En zo gebeurde het dat ik promoveerde, van level 1 naar level 2. Ik was nog niet apetrots, maar een blik van tevredenheid is op zijn minst op mijn gezicht verschenen. U wilt niet weten welke emoties loskwamen bij het bereiken van level 3, laat staan bij het verder opstomen in de gelederen der topreviewers.
Aan die tijd van grote bijdragen kwam net zo abrupt een einde als dat deze was begonnen. Door een keuze. Gek genoeg was daar een belangrijke award voor nodig. Na de zoveelste geplaatste waardering met toelichting kreeg ik een officiële erkenning: een heuse digitale strik met een bijzondere, eervolle vermelding erop. Zo eentje die je in een doosje met fluwelen bekleding in een la op je slaapkamer bewaart. Nadat ik vol trots een tijdje naar mijn beeldscherm had gestaard drong echter eindelijk tot mij door dat ik als een werkpaard gemend werd. Ook zag ik door een moment van reflectie dat mijn mening op de berg van vaak vele honderden zo niet duizenden waarderingen voorafgaand aan die van mij, als een druppel op een gloeiende plaat uiteenspatte. Ik had geen serieuze toegevoegde waarde. Best heftig om daar achter te komen als je al een tijdje druk in de weer bent met een onnutte klus. Denk echter maar niet dat 'zij' met me klaar waren na deze award, dat ik welverdiend van mijn reviewerspensioen mocht gaan genieten. Welnee, er werden ladingen vol nieuw te verdienen punten in het vooruitzicht gesteld, er waren nog heel wat niveaus - elk weer opgedeeld in heel wat levels - om naar op te klimmen, en nieuwe, nog mooiere, belangrijkere awards, in prachtige kleuren. En toen werd ik een nukkig paard, van weigerachtig naar weigerend. De keuze was gemaakt: ik zou me niet langer gek laten maken door mooie woorden en digitale cadeautjes. Het was klaar. Ik rommelde nog een keer wat bij mekaar om iemand te plezieren, maar dat waren de laatste stuiptrekkingen. Ik nam kort erna afscheid, sloot mijn account af en zag dat het goed was.
Aan deze tijd moest wel een einde komen, anders was het niet goed met mij afgelopen. Maar waar ging die tekst hiervoor eigenlijk over, zult u zich afvragen. Dat zal ik vertellen, kort, want de inleiding wordt vast al weer langer dan waar ik het in dit blog over wil hebben. Maar van de andere kant, dat maakt ook helemaal niet uit, want de wereld is al serieus genoeg. Wie zong ook al weer 'Ik doe wat ik doe'? Ik weet wie dat was, maar dit vogeltje is net zo gebekt. Tripadvisor! Zo! Dat woord is eruit, ofwel die naam. De club die pretendeert er voor de reislustige mens te zijn, maar natuurlijk een dekmantel voor een enorm verdienmodel is. 'Had ik het maar geweten dan had ik het niet gedaan'. Wie zong dat ook al weer? Na een check op google denk ik het te weten. Maar dat terzijde, zoek het maar op, het is minder fraai dan ik dacht, maar ergens dekt het de lading wel.
Eens gaf ikzelf dus sterren en recensies, aan hotels en andere accommodaties, aan eetgelegenheden, aan bij wijze van spreken elk van 'de tien beste dingen om te doen in...' En via deze omweg kom ik dan op de inhoud, de kern, het belang, de noodzaak zelfs van dit blog. Al zal daar in dit 'part one' nog niet diep op worden ingegaan, laat staan uitputtend. Het kan zelfs zijn dat u straks een punt ziet staan waar u het mee moet doen tot 'part two' verschijnt, want een blog mag niet te lang zijn en er is zoveel over dit onderwerp te vertellen en te vinden, dat ik er heel misschien een langlopende blogserie van moet maken.
U raadt het al: dit blog gaat (uiteindelijk dan toch) over waarderingen en reviews van boeken! Voor boeken gebruik ik liever 'recensies'. Jongens, wat zijn ze belangrijk. De mensen die de tijd en de moeite nemen zijn belangrijk. Ze zijn van betekenis voor de auteur, voor de uitgeverij, voor de boekverkopers en vooral voor de lezer! En ik draai er niet omheen: er zit een verdienmodel achter. Bij die term moet u zich wat onze uitgeverij betreft weer niet al teveel voorstellen, zeker niet zolang ik nog een krantenwijk erbij overweeg. Ook jutten wij geen lezers op met luchtkastelen, bij ons geen levels en digitale lauwerkransen. Maar zonder goede recensies kun je het als auteur en uitgever wel schudden, tenzij je als schrijver al heel bekend bent - dan neemt de trouwe fan die wat mindere voor een keer wel op de koop toe. Dat heet dan weer 'gunfactor'. Recensies voor boeken komen echter niet uit de lucht vallen. Op journalisten/recensenten van de bekende media kun je zelfs blijven wachten tot je een ons weegt. Die hebben vaste lijnen met de grote uitgeverijen, waar je niet zo maar even tussendoor wandelt als jonge, kleine uitgeverij, hoe goed het boek dat je uitgeeft ook mag zijn. Het boeit ze niet. Eigenlijk kun je stellen dat ze daarbuiten alleen nog oog voor bekende namen hebben. Natuurlijk is er een kleine categorie lezers die een boek koopt, via een abonnement een boek leest of eentje uit de bieb heeft gehaald, en vervolgens ergens een recensie en/of waardering plaatst, maar de massa slaat na de laatste punt het boek dicht en opent het volgende. Die komt niet in actie, bedenkt het niet eens. Daarom verstrekken uitgeverijen, zo ook wij, recensie-exemplaren aan lezers die in ruil voor een boek een recensie willen schrijven. Daarom organiseren uitgeverijen, zo ook wij, blogtours met reviews. Deze lezers hebben van het lezen/recenseren een hobby gemaakt. En zo hebben de uitgeverijen zekerheid over het verschijnen van een eerste aantal recensies. In theorie een win-winsituatie! De lezersmening telt altijd, er is zeker in ons kleine taalgebied nooit sprake van dat een lezersreview in de massa opgaat. Het gaat om relatief kleine aantallen. En dat is eigenlijk een pluspunt, want daardoor worden ze tenminste geraadpleegd. Ja geraadpleegd! Want of het harde of zachte noten zijn die gekraakt worden, potentiële lezers baseren er hun keuzes op.
Maar na het verstrekken van een recensie-exemplaar zijn de auteur en uitgeverij ook echt aan 'de goden' overgeleverd. Zekerheid over een aantal is wat anders dan beschikken over een bepaalde mate van zekerheid over wat ze ervan gaan vinden. En ik kan u vertellen dat er dan een spannende tijd aanbreekt! Want de recensent van tegenwoordig is niet op zijn of haar mondje gevallen. Het is de tijd van bibbers in de broek.
Om dit 'part one' af te ronden voordat u dreigt af te haken wil ik afsluiten met de eerste twee 'kleine' ergernissen in dit verband. Dan weet u dat ook maar weer.
Zo gebeurt het een enkele keer dat lezers die om een recensie wordt gevraagd of lezers die zelf om een recensie-exemplaar vragen dit heel graag zeggen te doen en dan hoor je vervolgens als uitgeverij helemaal niks meer. De recensie komt niet, een verloren boek, verzendkosten voor niks op de koop toe. We hebben zelfs een 'recensent' gehad die namens een redelijk bekend genre-account op Instagram een recensie-exemplaar aanvroeg, maar na ontvangst niets meer liet horen. Van de beheerder van dat account kregen we desgevraagd als reactie dat de persoon dit privé had gedaan. Een recensie kwam er niet. Het bleef doodstil wanneer we reminders stuurden. Gelukkig zijn dit grote uitzonderingen, maar het is heel irritant. Onlangs kwam de gedachte bij mij op dat de personen in kwestie misschien geen recensie gaven om de auteur maar te sparen, omdat ze het een bar slecht boek vonden. En eerlijk is eerlijk, liever geen recensie dan een 1 of een 2, toch is dat niet zoals het 'systeem' is bedoeld. Maar het idee dat die lezers op die manier een gratis boekenverzameling opbouwen zonder er iets voor te doen, geeft mij zuur in de maag. Zo, opluchting, dat is eruit.
En daar kom ik echt op het sluitstuk van dit part one, misschien wel de trigger om dit blog te gaan schrijven: de 1-sterren waardering voor een boek, met summiere en vooral subjectieve toelichting: 'smaak'. Gelukkig hebben we het als uitgeverij mogen beleven, anders ontgaat de impact van zoiets je maar. Dat zou toch zonde zijn, want het hoort bij het vak. Dus wil ik de betreffende recensent hartelijk danken! Dat is maar voor de schijn natuurlijk. U zou mijn gezicht moeten zien terwijl ik dit typ.
In statistisch onderzoek vallen extreme uitkomsten weg en doen niet mee in de resultaten. Bovenstaande 1 was een extreem resultaat, een ernstig afwijking van de gemiddelde waardering. Wij hebben voor onszelf besloten het mentaal te deleten. Dat gebeurde nadat de eerste storm in de bovenkamers wat was gaan liggen. Het is immers een regelrechte gruwel. Bijna een misdaad. Wat zeg ik: een misdaad! (Toch weer even opgefokt achter het beeldscherm, nu we het er weer over hebben; dus straks nog maar een keer stevig op delete drukken...) Het voelt als een bom onder het boek.
Gelukkig ebt die opwinding snel weer weg en hang ik inmiddels weer lekker achterover achter mijn bureau, het is al meer verbazing geworden. Welbeschouwd is erover schrijven ook therapie - zie mijn vorig blog. Het lucht op een wonderlijke manier op. Hoofdschuddend mijmer ik over de persoon achter de recensie, die ik uiteraard niet ken. Het is al snel een proces dat neerkomt op het beoordelen van de recensent. U wilt het niet weten, maar begrijpt vast wel dat die er niet best vanaf komt. Inwendige monologen zijn soms heerlijk om je af te reageren. De wetten zeggen nu eenmaal dat we en public hierover moeten zwijgen.
Gelukkig begrijpt de doorsnee lezer ook dat het in zo'n geval niet (bijna nooit tenminste) aan het boek ligt. Maar het doet het boek natuurlijk nooit goed. Mijn bekentenis in dit verband: ikzelf heb eenmaal in mijn leven, naast verder bijna uitsluitend negens en tienen te hebben gegeven aan alles wat maar los en vastzat - ik ben nu eenmaal een pleaser - eenmaal een 1-ster beoordeling gegeven, maar dat was natuurlijk na grondig onderzoek, objectief, welhaast zonder 'smaakinvloeden' en met uitvoerige rapportage. Het was niet voor een boek, het gaat om de vergelijking. Maar ikzelf ben dus onschuldig. Ik wel. Aan mij heeft men wat! Ondanks dat die waardering op een grote hoop andere reviews terecht kwam, viel hij op vanwege de onderbouwing. Vanwege de hoge kwaliteit, de expertise die erachter zat. Laat ik niet al te bescheiden zijn. En zo ging mijn uiterst negatieve review - voor iets ergens in Azië - rond op het wereldwijde web en vonden anderen er wat van.
Helemaal lekker zat het me niet. Het begon al kort na het plaatsen in mijn hoofd te wroeten. Stel dat een boze Aziaat wraak kwam nemen? Want ik was nog wel even in hun land toen ik het postte. De nickname op het account stelde mij wel iets gerust, maar tegenwoordig is niks meer veilig. Leest u maar Het waanmotief, mijn eerste thriller! Dan bent u weer op de hoogte. Het land in kwestie stond weliswaar niet bekend om gijzelingsdiplomatie, laat staan om aanslagen op toeristen, maar in die regio gaan dingen wel eens anders dan hier. Ik geef nu maar eerlijk toe dat er toch meer achter zat, dat ik stopte met dat bovengenoemde account. Eerst veilig naar huis. En als ik toch weer eens iets beoordeel: nooit weer met een 1.
Hmm, dit schrijvende begint de twijfel daaraan al te knagen. Een echte 1 is toch echt een 1. Maar eerst moet ik dan een sterkere nickname verzinnen, zeer krachtige wachtwoorden aanmaken - en niet laten slingeren, een VPN-abonnement nemen, een veilige kamer bouwen, een vluchtroute uitstippelen, enz. Hee... hier zit materiaal voor een thriller in!
>>> : part two volgt (wanneer part two volgt)
dank voor uw aandacht,
Aldert Schuil
@aldert.schuil @uitgeverij.hartklopper
Facebook: Aldert Schuil #hartklopper.boeken